Misleidende voordeelpakken en het belang van duidelijke cijfers

Voor werk houd ik me bezig met misleidende grafieken, maar in de supermarkt kijk ik naar een andere vorm van misleiding met cijfers: voordeelpakken die helemaal niet voordelig zijn.

Dit viel me een jaar geleden voor het eerst op. Op zoek naar tonijn zag ik dat een los blikje €1,87 kostte, terwijl het voordeelpak met drie blikjes een prijs van €6,16 had . Ik was even in de war. Hoezo is het voordeliger als iets dat minder dan €2 kost, toch meer dan €6 kost als je er drie van koopt?
Het ‘voordeelpak’ was helemaal niet voordeliger, maar juist 55 cent duurder dan drie losse blikjes. Sindsdien doe ik regelmatig een rondje door de supermarkt en zoek ik naar nog meer misleidend ‘voordeel’.

Rekenwerk
Bij het tonijnvoorbeeld hierboven was de misleiding met een eenvoudige rekensom duidelijk (3×2=6), maar vaak vergt het wat meer rekenwerk om de misleiding te herkennen. Zoals bijvoorbeeld de kaas in de foto hier onder. Een klein pak kost €5,09 en de grote verpakking is €9,79, dus minder dan het dubbele.

Dat klinkt goedkoper, maar als je wat meer de cijfertjes induikt, blijkt de vork toch anders in de steel te zitten. Het grote pak bevat namelijk niet dubbel zo veel kaas, want er zit 520 gram in de kleine verpakking en 960 gram in de grote. Daardoor is het grote pak per gram toch duurder dan de kaas in de kleinverpakking.

Het kost wel wat hoofdrekenwerk om hierachter te komen. Zelf ben ik fan van cijfertjes en vind ik het soms wel leuk om ook in de supermarkt wat te rekenen. Maar helaas zijn er in Nederland 2,1 miljoen mensen die moeite hebben met gecijferdheid, en zij zullen zich in de supermarkt vast niet gaan verdiepen in de prijzen en gewichtsverhoudingen van de producten.

De kleine lettertjes
Gelukkig is het in Nederland verplicht om een prijs per meeteenheid te geven bij dit soort verpakte producten, bijvoorbeeld de prijs per kilo of per liter. Dit maakt het voor de consument makkelijker, want die hoeft niet meer zelf het rekenwerk te doen. Zo blijkt bij de kaas dat de kiloprijs van de kleinverpakking met €9,79 inderdaad lager is dan de kiloprijs van €10,20 van het ‘voordeelpak’.

Het is alleen jammer dat consumenten eigenlijk een vergrootglas nodig hebben om deze kiloprijzen te kunnen lezen, want vaak staan ze met wel heel kleine lettertjes op het prijskaartje gedrukt. Wie bekijkt die prijskaartjes nou van zó dichtbij? Waarschijnlijk bijna niemand. En al helemaal niet die 2,1 miljoen Nederlanders die cijfers sowieso al moeilijk vinden; waarom zouden zij dan op zoek gaan naar nóg meer cijfers?

Betere afstemming
Waar waarschijnlijk wél iedereen naar kijkt is de opvallende gele band op een verpakking waar met koeienletters ‘VOORDEEL’ op staat. Daar zit de misleiding en mijn irritatie. Het is natuurlijk niet erg als grootverpakkingen niet goedkoper zijn dan hun kleinere tegenhanger, maar doe dan niet alsof ze dat wel zijn met zo’n opvallende gele band.

Fabrikanten en supermarkten moeten dit dus beter afstemmen. Wil de supermarkt de grote verpakking in verhouding duurder verkopen? Dan moet de fabrikant er niet heel groot ‘voordeelpak’ op zetten. Of andersom: als de fabrikant er ‘voordeelpak’ op zet, dan moet de supermarkt zorgen dat die verpakking ook in verhouding goedkoper is.

Koeienletters
Om iedereen te helpen tijdens het boodschappen doen, zie ik nog een andere oplossing. In plaats van de fabrikanten kunnen juist de supermarkten de gele banden en koeienletters gaan gebruiken. Niet op de verpakkingen, maar op de prijskaartjes die de kiloprijzen heel duidelijk aangeven. Want als de kiloprijs het meest opvalt, is die misleiding zo verholpen.