Seks en censuur: hoe oud zijn jongeren bij hun eerste keer?

Jongeren beginnen steeds later. De leeftijd van hun eerste keer geslachtsgemeenschap schuift per geboortejaar een maandje op. Van de Nederlanders uit het geboortejaar 1980 had de helft seks gehad op een leeftijd van 16 jaar en een paar maanden. Die leeftijd ligt voor jongeren die in 2004 (24 geboortejaren later) ter wereld kwamen aanzienlijk hoger: 18 jaar en een paar maanden. Dat weten we dankzij Seks onder je 25^e – een onderzoek onder Nederlanders door het Rutgers Kennisinstituut Seksualiteit, Soa Aids Nederland en vijftien GGD’s. Dit bevolkingsonderzoek heeft namelijk een rijke historie, met enquêtes onder jongeren in 2004, 2011 en 2016. Ik mocht helpen om die data voor het eerst te combineren*.

Onze resultaten wijken flink af van andere schattingen die op het internet rondzwerven. Hoe kan dat? En hoe komen we aan zo’n leeftijd voor de jeugd van tegenwoordig?

Censuur

Er zit een hoop censuur in dit soort datasets. Dan bedoel ik niet dat de jeugd die een enquête invult dingen achterhoudt. Dan bedoel ik wel dat de niet-jeugd niks gevraagd wordt. Op het eerste gezicht lijkt het logisch om alleen jongeren mee te nemen in je enquête, het gaat immers om de jeugd van tegenwoordig, niet over hoe oud mijn opa was bij z’n eerste keer. Maar dat betekent dat iemand die z’n eerste keer beleeft in het bejaardenhuis nooit wordt meegeteld: iedereen die antwoord kan geven op de vraag “Hoe oud was je bij je eerste keer” is in deze enquêtes jonger dan 25.

Zie daar de reden dat er ook veel lagere schattingen op het internet circuleren. Als je het gemiddelde neemt van de leeftijd eerste keer onder brugklassers krijg je maximaal 13 jaar. Bij havisten ligt dat getal op maximaal 17 jaar (want dan gaan ze meestal van school en zijn ze geen havisten meer). En als je dus op middelbare scholen probeert uit alle klassen leerlingen te vragen kom je meestal gemiddeld ver onder de 18 uit. Gemiddeldes zijn dus niet zo’n goed idee als een deel van de groep je vraag nog niet kan beantwoorden. Statistici noemen dat censoring, ofwel: censuur.

De ervaring in de toekomst

In een onderzoek op de middelbare school kan een deel van de scholieren slechts antwoorden: ik heb nog geen leeftijd die ik je nu kan vertellen. Dat betekent niet dat je die scholieren dan maar uit je berekeningen moet laten. Wat je namelijk wel weet is dat ze in de toekomst waarin ze hun eerste keer beleven ouder zijn dan nu. Hun huidige leeftijd geeft dus ook informatie! Daarom rapporteren we geen gemiddelde, maar een mediaan. Dat is de leeftijd waarop we schatten dat de helft de eerste keer heeft beleefd. Voor de mediaan doet dus ook iedereen mee die ouder is en geen eerste keer heeft beleefd. Hoe meer dat er zijn, hoe hoger de mediaan komt te liggen. Tenzij het er meer zijn dan de helft; dan weten we de mediaan simpelweg niet. Daardoor werkt een mediaan makkelijker voor oudere dan voor jonge mensen. Een oudere groep noemt immers vaker een eerste leeftijd in de enquête.

Wie is nu de jeugd van tegenwoordig? In de laatste enquête, van 2016, waren de jongste deelnemers 12 en de oudste 24. De jongsten waren dus geboren in 2004 en de oudsten in 1992. Iemand van 24 kan dus in 2016 een eerste ervaring delen met een leeftijd van 16. Telt die mee voor de jeugd van tegenwoordig? Het gaat hier om een eerste keer in 2008! Tijden veranderen, en 2008 is alweer 13 jaar geleden. We kunnen dus niet zomaar de enquête-antwoorden gebruiken van iedereen, om iets te beweren over de groep die nu jong is. Maar over de groep die het jongst is, weten we het minst. Gelukkig is minder ook weer niet niks. In de geboortecohorten 2002-2004 zitten genoeg jongeren die de laatste enquête hebben ingevuld toen ze 12-14 waren. Die kunnen we vergelijken met oudere jeugd toen die 12-14 waren en kijken of we denken dat de trends doorzetten. Dat lijkt zo te zijn. En door corona moet de jeugd van nu seks misschien nog langer uitstellen…

Zo gemiddeld is dat niet

Het vereist wel flink wat statistisch puzzelwerk om al die leeftijden en geboortejaren samen te analyseren**. Met dat puzzelen bekijk je je data van alle mogelijke kanten, waardoor je ook veel extra’s gaat zien. Zo is de mediane leeftijd enorm verschoven over de tijd, maar de typische verdeling eigenlijk niet. De typische leeftijden voor een eerste keer geslachtsgemeenschap zijn 16-18-21. Ben je 16-min, dan heb je een grote kans dat je op je 16^e begint. Ben je nog onervaren met 17, dan is de kans groot dat je het op je 18^e voor het eerst doet. En wie onervaren de twintiger jaren in gaat heeft opnieuw een relatief grote kans dat het met 21 zover is. Dat patroon is hetzelfde gebleven.

De mediane leeftijd ziet ook veel niet. Op hun 23^e is bijvoorbeeld nog één op de zes onervaren, in de groepen die dat in de enquête uit 2016 kon laten weten. Zoveel haast heeft de jeugd dus niet na hun 18^e. En laten we niet vergeten dat er nog steeds een groep is die heel vroeg begint, zo’n 1 op de 6. Het kan in ieder geval geen kwaad om te horen dat er eigenlijk niemand ‘gemiddeld’ is. Er zijn er die als maagd het graf in gaan. Puur wiskundig is het gemiddelde dus oneindig. Dus als we echt een Summer of Love gaan zien, denk dan niet alleen aan Terschelling en Renesse, maar ook aan Chersonissos en Benidorm.

Meer over jongeren en seks? Neem eens een kijkje op de website van Rutgers.

Bronnen

*de Graaf, H., ter Schure, J., & van Liere, G. (2021). How old are young people when they start having sex? Unravelling the applicability of Cox proportional hazards regression. Journal of Public Health, 1-8. Open Access versie.

** ter Schure, J. (2020). Step-by-step assumptions underlying the use of Cox proportional hazards modeling for median sexual debut age estimation in age-censored data with generational trends. https://doi.org/10.17605/OSF.IO/XBQ2Z.

Hoofdfoto: Three condoms on light blue background, NomeVizualizzato op Stockvault.net.